Αδράνεια

Κωνσταντίνος Καβάφης


Όσο μπορείς

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.
Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ' εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.

[1913]

* * *

Φίοντορ Ντοστογιέφσκι


Το υπόγειο

Γιατί ο μόνος και πιο ταιριαστός καρπός της συνείδησης είναι η αδράνεια, η συνειδητή αδράνεια. Το είπα και πιο πριν. Και το ξαναλέω: όλοι "οι πρακτικοί άνθρωποι της δράσης είναι τέτοιοι, γιατί είναι ανόητοι και στενοκέφαλοι. Πώς το εξηγώ αυτό; Έτσι: Επειδή είναι μετριότητες, παίρνουν τις πλησιέστερες αιτίες σαν αιτίες πρωτογενείς, και πείθονται ευκολότερα και γρηγορότερα βρίσκοντας κάποια βάση ακλόνητη για τη δράση τους. Και τότε πια ησυχάζουν. Αυτό είναι το σπουδαιότερο. Γιατί για να δράσει κανείς, πρέπει, προπαντός να είναι απόλυτα ήσυχος, να μην του μένει καμιά αμφιβολία.

[1864]

* * *

Το ποίημα αυτό του Καβάφη(το άκουσα τυχαία στο ραδιόφωνο) και το απόσπασμα αυτό του Ντοστογιέφσκι(απ' τα ελάχιστα λογοτεχνικά που έχω διαβάσει) για κάποιο λόγο με σκάλωσαν και το περίεργο είναι πως ήρθαν κι έδεσαν μεταξύ τους.

Για μένα η ζωή έχει λάβει το εξής νόημα: της επίτευξης κάποιων ισχυρών 'θέλω' ώστε να νιώσω, τελικά, ευτυχισμένος. Όμως, ο απλός αυτός συλλογισμός βρίσκεται στη σκιά του "απρόβλεπτου",των "τυχαίων συνθηκών" που ο καθένας συναντά και κάνει τις ικανότητες του για την επίτευξη των 'θέλω' να μοιάζουν όχι μικρές, αλλά τζούφιες. Κάποιοι λένε πως πρέπει να παίξεις σωστά τα χαρτιά που θα περάσουν απ' τα χέρια σου και τότε η επιτυχία, η ευτυχία είναι εξασφαλισμένη. Λένε, δηλαδή, πως η ικανότητα σου είναι ο μόνος παράγοντας.
Έχω υποστηρίξει πως οι ικανότητες σου(σκέψου πως είσαι μεγάλο ταλέντο) επηρεάζουν την τύχη σου σε κάποιο βαθμό. Πίστευα πως τύχη και ικανότητα είναι αλληλένδετες.
Όμως όχι. Η τύχη είναι αυτή που λέει την πρώτη και την τελευταία κουβέντα. Τυχαία δεν γεννήθηκα σε κάποια τριτοκοσμική χώρα. τυχαία θα πεθάνω επειδή ο Αντώνης θα περάσει με κόκκινο.
Επομένως πιστεύω πλέον στο εξής: οι ικανότητες μας είναι το πουτανάκι της τύχης. Χορεύουμε μια χορογραφία που η τύχη έχει στήσει ώστε αν πατήσουμε όλα τα βήματα σωστά να κερδίσουμε μια μονή στήλη στο τζόκερ για την κλήρωση της επόμενης Πέμπτης. Ούτε καν ένα coin flip. Γιατί; Γιατί ο Αντώνης θα περάσει με κόκκινο κι ας χειροκροτήσει το χορό σου.
Τι κάνει κάποιος που τα έχει σκεφτεί αυτά; Χορεύει γιατί δεν έχει κάτι άλλο να κάνει.
Όμως περνάνε πολλές Πέμπτες και συνειδητοποιείς ότι δεν πρόκειται να σου κάτσει.
Ε. Τότε λοιπόν έχεις την ανάγκη να κοιτάξεις τη ζωή σου και να δεις πως τουλάχιστον δεν εξευτελίστηκες. Να νιώσεις άνθρωπος με συνείδηση και όχι ζώο με πρωτόγονα ένστικτα δράσης.
Τον χορό όμως θα τον χορέψεις. Απλά θα βάλεις να παίζει κάτι πιο χαλαρό. Και όχι dubstep.
Θα δράς λιγότερο. Θα είσαι αδρανής κι ευτυχισμένος.